κροκαλοπαγές

Ιζηματογενές πέτρωμα, στον σχηματισμό του οποίου συμμετέχουν χονδρόκοκκα αποστρογγυλωμένα θραύσματα προϋπαρχόντων πετρωμάτων, βυθισμένα σε ένα υλικό πιο λεπτόκοκκο. Αν τα θραύσματα αυτά είναι γωνιώδη, με ζωηρές ακμές, τότε το πέτρωμα αυτό ονομάζεται λατυποπαγές. Το ορυκτό υλικό συγκόλλησης στο οποίο περικλείονται τα θραύσματα ονομάζεται και τσιμέντο ή ορυκτή κόλλα και μπορεί να είναι της ίδιας φύσης ή διαφορετικής ως προς αυτά· συνήθως πρόκειται για ασβεστολιθική ή πυριτική ουσία. Τα θραύσματα μπορεί να προέρχονται όλα από το ίδιο πέτρωμα, οπότε το κ. καλείται μονογενές· αντίθετα, όταν η προέλευσή τους είναι από διάφορα πετρώματα, το κ. λέγεται πολυγενές. Ανάμεσα στα θραύσματα των κ. συχνά υπερέχει ο χαλαζίας, γιατί είναι το πιο συνηθισμένο ορυκτό που παρουσιάζει μεγάλη αντίσταση στη φθορά μέσω τριβής, όπως επίσης και τα άλλα πυριτικά ορυκτά. Πάντως, τα συστατικά ενός κ. μπορεί να προέρχονται από οποιοδήποτε είδος πετρώματος. Έτσι, υπάρχουν, για παράδειγμα, ασβεστολιθικά, βασαλτικά, γρανιτικά, γνευσιακά και ψαμμιτικά κ. Τα κ. βρίσκονται πρακτικά σε όλες τις γεωλογικές εποχές, εξαπλωμένα σε μικρή ή μεγάλη έκταση και πάχος· ευρύτερη όμως εξάπλωση πάνω στη Γη παρουσιάζουν μέσα στους πετρογραφικούς σχηματισμούς που αποτέθηκαν στις περιόδους κατά τη διάρκεια των οποίων συνέβησαν οι μεγάλες παραμορφώσεις του φλοιού της Γης και ο σχηματισμός των ορέων ή και αμέσως κατόπιν, όπως έγινε κατά την περίοδο του λιθανθρακοφόρου στη Βόρεια Αμερική, κατά το τριάσιο στη βορειοανατολική Ευρώπη, στη Βόρεια Αμερική και στη Νέα Ζηλανδία. Τα κ., όταν έχουν πολύ ανθεκτικό τσιμέντο, χρησιμοποιούνται ως δομικά υλικά. Αρκετά όμως, και ειδικότερα τα λατυποπαγή, μπορούν να λειανθούν και να στιλβωθούν καλά, ώστε να αποκτήσουν στιλπνότητα, που τα κάνει κατάλληλα ως πέτρες διακόσμησης (λατυποπαγή μάρμαρα). Από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα κ. είναι το «αρχαίο πράσινο» της Λιγυρίας (Λιγκούρια) στην Ιταλία, που αποτελείται από θραύσματα σερπεντίνη και ασβεστόλιθου. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας συναντώνται κ. και λατυποπαγή. Τα κ. σχηματίστηκαν κατά τη διάρκεια των επικλύσεων της θάλασσας (κενομάνιος επίκλυση κ.ά.), ενώ τα λατυποπαγή σχηματίζονται συνήθως στις περιοχές των τεκτονικών ανωμαλιών, δηλαδή κατά μήκος των ρηγμάτων και είναι συνήθως ασβεστολιθικής προέλευσης. Τα κ. και τα λατυποπαγή, εφόσον προέρχονται από ασβεστολιθικά πετρώματα, χρησιμοποιούνται και στην Ελλάδα ευρύτατα ως δομικά και διακοσμητικά υλικά. Κροκαλοπαγές πέτρωμα με λειασμένες επιφάνειες. Τα κροκαλοπαγή αποστρογγυλωμένα θραύσματα, μαρτυρούν ότι έχουν υποστεί έντονη διαβρωτική δράση και μεταφορά πριν από τη συγκόλλησή τους.